فصلنامه مطالعات روانشناختی
سال سوم شماره 4 (پیاپی 9، زمستان 1386)

هدف از پژوهش حاضر مقایسه میزان اختلالات روانی دانش آموزان دختر با توجه به شیوه های فرزند پروری والدین بود. نمونه مورد نظر 120 نفر دانش آموزان دختر پایه دوم دبیرستان شهرستان جیرفت بودند که به صورت نمونه گیری خوشه ایانتخاب شدند. ابزار مورد استفاده در پژوهش، آزمونSCL90 و پرسشنامه ابعاد رفتاری والدین (شیفر) بود که مربوط به چهار شیوه فرزند پروری میباشد. به منظور تجزیه و تحلیل اطلاعات از تحلیل واریانس یک طرفه با آزمون تعقیبی شفه استفاده شد. نتایج بدست آمده نشان داد که در افسردگی، وسواس – اجبار، حساسیت در روابط متقابل، هراس، روان پریشی و شکایات جسمانی، دانش آموزانی که میزان بیشتری از اختلالات را نشان داده اند، دارای والدین بی توجه و مستبدی بودند. هم چنین در مقیاس های اضطراب، خصومت و تفکر پارانوئیدی تفاوتی در چهار شیوه فرزند پروری مشاهده نشد.

هدف این پژوهش، تعیین میزان اثر بخشی آموزش ابراز وجود برشادکامی و پیشرفت تحصیلی دانش آموزان دختر پایه دوم رشته علوم تجربی بوده است. نمونه 30 دانش آموز دختر بودند که به صورت تصادفی انتخاب و در دو گروه آزمایش وگواه جایگزین شدند. ابزار این پژوهش شامل پرسشنامه ابراز وجود گمبریل و ریکی، شادکامی آکسفورد و دو آزمون محقق ساخته ریاضی بود. پژوهش حاضر در 5 مرحله ی اجرای مقدماتی،پیش آزمون،آموزش ابراز وجود، پس آزمون و پیگیری انجام شد. داده های بدست آمده با استفاده از نرم افزار کامپیوتری SPSS از طریق آزمون نمرات افزوده و tآماری گروه های مستقل مورد بررسی قرار گرفت. نتایج تفاوت معناداری را بین نمره شادکامی پیش آزمون و پس آزمون و پیگیری در گروه آزمایش نشان داد. هم چنین، آموزش ابراز وجود، میانگین نمرات پیشرفت تحصیلی گروه آزمایش را نسبت به پیش آزمون افزایش داده بود، ولی تفاوت معنادار نبود، اما در مرحله پیگیری، تفاوت معناداری بین نمره پیشرفت تحصیلی نشان داده شد. لذا الگوی مداخله ای بکار رفته در این پژوهش می تواند به عنوان برنامه تغییر رفتار در سطح دبیرستان های دخترانه مورد استفاده قرار گیرد.

در این مطالعه عملکرد خانواده در پیشگیری و یا بروز رفتارهای مخاطره آمیز در نوجوانان به شیوه ی کیفی مورد بررسی قرار گرفت. جهت انجام پژوهش،20 دانش آموز از دبیرستان های دخترانه و پسرانه شهر زاهدان به روش نمونه گیری هدفمند انتخاب شدند. برای جمع آوری داده ها از مصاحبه سازمان یافته در محورهای رفتار مخاطره آمیز و عملکرد خانواده و ساخت خانواده و وضعیت اقتصادی (به عنوان متغیر اثرگذار) استفاده شد. جهت اطمینان از صحت اطلاعات جمع آوری شده، علاوه بر دانش آموز، با والدین و اولیا مدرسه نیز مصاحبه انجام گرفت.
تحلیل داده ها نشان داد که ابعاد مختلف عملکرد خانواده و ساخت خانواده در دو گروه دارای رفتار مخاطره آمیز شدید و رفتار مخاطره آمیز خفیف متفاوت بود. بررسی نقش جنسیت، اهمیت روابط گرم همراه با پذیرش، داشتن الگوی مثبت و موثر برای دختران و کنترل موثر برای پسران را به عنوان عامل محافظتی نشان داد.

خدا به عنوان یک مفهوم، می تواند تحول و شکل گیری دین داری شخصی افراد را تعیین کند. در این حوزه پژوهش ها یی که در خصوص مذهب کودکان انجام گرفته است، عمدتا بارتفاوت های سنی در ادراک مفهوم خدا تاکید نموده و بر نقش تحول شناختی در برداشت کودکان از مفهوم خدا متمرکز شده اند. هدف پژوهش حاضر بررسی قدرت پیش بینی کنندگی ادراک کودکان از پدر و مادر و خصوصیات دموگرافیک آنان برای ادراک کودکان از مفهوم خدا بود. بدین منظور نمونه ای مشتمل بر 123 نفر از دانش آموزان مدارس ابتدایی نواحی چهارگانه شیراز(55 دختر و 67 پسر) انتخاب شدند تا سه مقیاس محقق ساخته، که به بررسی ادراک کودک از خداوند، پدر و مادر می پردازد را با هدایت مصاحبه گر تکمیل کنند.اعتبار این مقیاس ها با استفاده از روش ثبات درونی (آلفای کرونباخ) محاسبه گردید که برابر با 68/0 می باشد. و روایی محتوایی آن ها نیز احراز گردید. نتایج آزمون رگرسیون گام به گام نشان می دهد که ادراک کودکان از ویژگی های زنانه مادر می تواند به گونه ای مثبت، ادراک آنان را از ویژگی های زنانه خداوند، پیش بینی نماید. از سوی دیگر برای پیش بینی ادراک کودک از ویژگی های مردانه خداوند ویژگی های زنانه پدر متغیر مناسبی به نظر می رسد. یافته های این پژوهش می تواند در بررسی و بازبینی آموزش مذهب به کودکان مفید واقع شود.

به منظور بررسی ادراک خود- کارآمدی دانش آموزان دوره راهنمایی در تعامل اجتماعی با همسالان خود، مقیاس خود- کارآمدی کودکان در روابط اجتماعی با همسالان، توسط 369 نفر(186 دختر و 183 پسر) از دانش آموزان کلاسهای اول تا سوم 4 مدرسه راهنمایی ناحیه یک شیراز تکمیل گردید. حاصل تحلیل عوامل استخراج دو خرده مقیاس به نامهای موقعیت تعارض و بی تعارض بود. ضریب پایایی آلفای کرونباخ برای کل مقیاس برابر 87/0 و برای خرده مقیاس های تعارض و بی تعارض به ترتیب برابر 83/0 و 78/0 بودند. پسران نسبت به دختران از نظر نمره کل مقیاس ادراک خود- کارآمدی در سطح بالاتری قرار داشتند (0001/0= P، 47/6=t). در مقایسه دختران و پسران از نظر میانگین نمره خرده مقیاس تعارض، تفاوت معنی داری مشاهده نگردید (N.S، 63/1=t)، اما پسران در موقعیت بی تعارض خود- کارآمدی بیشتری نسبت به دختران گزارش کردند (007/0 =P، 68/8=t). علاوه بر بررسی تفاوت های کلاسی از نظر ادراک خود- کارآمدی، یافته های مطالعه حاضر با سایر پژوهش های مرتبط نیز مورد بحث و بررسی قرار گرفته و پیشنهادهایی برای انجام پژوهش های بیشتر ارائه گردیده است.

از جمله مشکلات روانی که شیوع نسبتا بالایی، به خصوص در بین بیماران HIV مثبت دارد، افسردگی است. یکی از روش های غیردارویی که در درمان این بیماری مؤثر بوده شناخت درمانی گروهی است و پژوهش ها نشان داده است که در بیماران افسرده بستری و سرپایی از کارایی نسبتا بالایی برخوردار است. در این پژوهش سعی شد که تاثیر شناخت درمانی گروهی در کاهش میزان افسردگی بیماران مرد HIV مثبت افسرده بررسی شود. بیماران به طور تصادفی در دو گروه آزمایشی و کنترل قرار گرفتند. قبل از مداخله درمانی هر دو گروه با آزمون افسردگی بک مورد ارزیابی قرار گرفتند. گروه آزمایشی در ده جلسه شناخت درمانی گروهی شرکت نمودند ولی در گروه کنترل هیچ گونه مداخله روانشناختی انجام نگرفت. در پایان مداخله، هر دو گروه مجددا با آزمون مذکور مورد ارزیابی قرار گرفتند. داده های به دست آمده با استفاده از آزمون آماری t وابسته و مستقل مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. نتایج پژوهش نشان داد که شناخت درمانی گروهی به طور معنی داری (001/0>p) در کاهش میزان افسردگی بیماران مرد HIV مثبت مؤثر بود.